سالمندی و بازنشستگی گرچه از دیدگاه عده ای تهدید محسوب می شود اما از سوی دیگر فرصتی محسوب می شود که البته این فرصت ها از دیدگاه بسیاری سالمندان و بازنشستگان پنهان مانده است. به گزارش خبرنگار مهر، در مسیر سالمندی و بازنشستگی چالش ها و فرصت های بسیاری در پیش است و کافی است با باور کردن خود و قبول شرایط، این چالش ها را به خوبی پشت سر گذاشته و از فرصت ها نهایت استفاده را ببریم. با اینکه بازنشستگی امری حتمی و برهه ای از حیات انسان است ولی کمتر به آن توجه می شود. به جنبه های روانشناسی بازنشستگی پرداخته نشده است در کتابهای امور استخدامی نیز فصولی بسیار کوتاه به امر بازنشستگی اختصاص یافته است که آن هم به طور عمده به طرح های بازنشستگی و حقوق آنان پرداخته است و به جنبه های روانشناسی بازنشستگی و بازنشستگان توجه نشده است. بنا به تعریف علمی، بازنشستگی عبارت از حالتی است که کارمند رسمی دولت با داشتن شرط معینی از سن و دارا شدن سنوات معینی از خدمت، طبق قانون و به موجب حکم مقام صلاحیت دار، احراز می کند و ضمن خاتمه یافتن حالت اشتغال، مادام العمراز حقوق بازنشستگی برخوردار می شود. در این گزارش در گفتگو با یک کارشناس بهداشتی برخی از فرصت ها و تهدیدهای پیش روی سالمندان به بحث گذاشته شده است. کارشناس مسئول واحد بهداشت خانواده شهرستان ابرکوه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در تمام دنیا بازنشستگی امری ضروری و حیاتی به شمار می آید و پر از اضطراب، نگرانی و فشار تلقی می شود. ویدا مصطفوی افزود: کارشناسان مختلف نیز این پدیده را از منظرهای مختلف پزشکی، بهداشتی، روانشناسی، جامعه شناسی و اشتغال مورد بررسی قرار می دهند. بازنشستگی چند دوره دارد وی ادامه داد: بازنشستگی را می توان به سه دوره فرعی تر تقسیم کرد که هر دوره استرس های خاص خود را دارد که قبل از بازنشستگی یکی از آنها است و فرد به طور عمده دچار بحران های روحی می شود و عوامل آن شامل ناامیدی از آینده، از دست دادن شغل و پویایی، جایگزین شدن نیروهای جوان و به هم خوردن برنامه روزانه فرد است. مصطفوی افزود: هنگام بازنشستگی نیز یکی دیگر از مراحل بازنشستگی است و در واقع زمانی است که فرد حکم بازنشستگی خود را دریافت می کند و این دوران ویژگی خاص خود را دارد و به خصوص استرس عدم انطباق با شرایط جدید، یکی از تهدیدهای پیش روی فرد است که ممکن است چندین ماه به طول بیانجامد. وی یادآور شد: آخرین مرحله بازنشستگی مرحله بعد از بازنشستگی است که فرد بعداز گذر از دوره قبل و انطباق با شرایط جدید، دچار اختلالات این زمان می شود و عوامل ایجاد این آسیب، نداشتن شغل و کار، حقوق ناکافی برای انجام امور روزمره زندگی و نرسیدن به اهداف زندگی است. مصطفوی افزود: از آنجایی که دوران بازنشستگی معمولا با شروع سالمندی همراه است، دوره سالمندی و پایان میان سالی دوره های است که تمام سلولهای بدن به نوعی حداکثر کارکرد خود را انجام داده اند و به اصطلاح تحلیل رفته اند و دیگر کارایی زمان جوانی را ندارند از اینرو بعضی از اثرات استرس که در بالا ذکرشد، الزاما اثرات مستقیم استرس نیستند. وی بیان داشت: ممکن است بعضی ازاین اثرات و در برخی از افراد به دلایل مختلف شدید باشد که شامل اختلالات جسمانی، احساس بیهودگی در اثر کار نکردن، ضعف حافظه، پرحرفی، افسردگی و فراموشی، از دست دادن هویت، بیماریهای تنفسی و بی خوابی و بد خوابی از دست دادن اعتماد به نفس و ... می شود. محوریت آماده شدن برای این دوران با بازنشستگان است این کارشناس افزود: آماده کردن شرایط دوران بازنشستگی هم وظیفه دولتمردان و هم وظیفه خود بازنشستگان و محوریت آن با خود بازنشستگان است زیرا چنانچه شرایط و امکانات از طرف مسئولان و دولتمردان نیز آماده نباشد اما بازنشستگان دارای روحیه بالا و هدف باشند سلامت جسمی و روانی آنان تامین می شود، طول عمر آنها افزایش پیدا می کند و آنان قادر خواهند بود که با ارتباطات اجتماعی قوی به انتقال تجربیات خود به جوانان بپردازند و برعکس اگر تمام شرایط از طرف دولتمردان مسئول فراهم باشد اما روحیه بازنشستگان پایین باشد، تمام امکانات و شرایط فراهم شده نیز از بین خواهد رفت. بازنشستگان شرایط جدید را بپذیرند وی یادآور شد: جامعه به شکل های مختلف بازنشستگان را تکریم می کند و بازنشسته نیز باید با درک شرایط موجود از سایرمواهب دنیا نیز برخوردار شود که این امر مشروط به این است که وی با توجه به تغییر وضعیت شغلی و شروع شدن مرحله ای جدید با آمادگی قبلی نگاه خود را نیز تغییر دهد و خود را به عنوان یک بازنشسته، یعنی کسی که سالها خدمت کرده است و اکنون وارد مرحله جدیدی از زندگی شده است بپذیرد، شرایط جدیدی برای زندگی خود در نظر بگیرد و یا به عبارت دیگر سبک زندگی خود را نیز تغییر دهد. مصطفوی افزود: بازنشستگان باید شرایط موجود را بپذیرند و خود را برای این دوران و یک سری از فعالیت های جدید آماده کنند. بازنشستگی مرحله نهایی استخدام نیست وی بیان داشت: آنچه در دانش امروزی مدنظر است تنها تلاش برای طولانی کردن زندگی نیست بلکه سالهای پایانی عمر انسان باید در نهایت آرامش و سلامت جسمی و روانی سپری شود و در صورتیکه چنین شرایطی تامین نشود، پیشرفت های علمی برای تامین زندگی طولانی تر با نتایج مخاطره آمیزی روبرو می شود. این کارشناس یادآور شد: بازنشستگان باید در نهایت این مسئله را بپذیرند که بازنشستگی مرحله نهایی یک استخدام نیست بلکه خود آغازی از یک مرحله زندگی سازمانی فرد به شمار می آید و باید برای آن برنامه ریزی کرد. وی افزود: بازنشستگی امری اجتناب ناپذیر است و در نتیجه اثرات و عوارض آن به خصوص اثرات استرس زای آن نیز حتمی است و برنامه ریزان، متفکران و دانشمندان و آینده نگران جامعه باید برای این پدیده اجتماعی مهم تدابیری اتخاذ کنند زیرا خود نیز در آینده در زمره بازنشستگان قرار خواهند گرفت. برخی از راهکارها برای مقابله با چالش ها و استفاده از فرصت ها مصطفوی در ادامه برخی از راهکارهای پیش رو برای مقابله با تهدیدهای پیش رو و مقابله با استرس در مسیر سالمندان در مراحل مختلف بازنشستگی و فراهم کردن فرصت ها را برشمرد. وی افزود: مشاوره قبل از بازنشستگی که فرد را از نظر روانی آماده دوره بازنشستگی کند یکی از راهکارهای موجود است، همچنین بازنشستگی گام به گام یا تدریجی نیز یکی از پیشنهادات است و به معنای آن است که فردی که قرار است بازنشسته شود به تدریج از ساعات کاری او کم شود تا از نظر روانی آماده شود. وی همچنین راهکارهای مقابله با استرس در هنگام و به خصوص پس از باز نشستگی را نیز قبول و پذیرش وضعیت جدید جسمانی و روانی،سازگاری با شرایط جدید و کار کردن پاره وقت در حد توان ذکر کرد. جامعه در مسیر زندگی سالمندان نقش اساسی دارد مصطفوی با ذکر اینکه خانواده و جامعه در ایجاد نشاط و روحیه برتر در سالمندان نقش اساسی دارد، افزود: زندگی در کانون خانواده و جمع دوستان، راه اندازی تعاونی های تخصصی و ارائه خدمت به صورت پیمانکاری نیز برخی دیگر از راه های موجود برای مقابله با استرس در این دوران است. وی افزود: به مجموعه این فعالیتها می توان استفاده از بازنشستگان به عنوان مشاوران تخصصی در پروژه ها، تشکیل انجمن های علمی و تیم های ورزشی سالمندان و انجام ورزش، تفویض اختیار از طرف خانواده برای مراقبت از افراد جوان تر، تهیه امکانات و شرایط برای سفرهای دسته جمعی سالمندان، معرفی خدمات بازنشستگان در نشریات داخلی سازمانی که وی در آن به خدمت مشغول بوده است را اضافه کرد. مصطفوی عنوان کرد: به این مسائل، مسائل بسیار دیگری می توان اضافه کرد که از جمله آنها می توان فراهم کردن شرایط برای انجام فرایض و فعالیتهای مذهبی و بازدید از اماکن مقدس و متبرکه، ایجاد امکاناتی برای درج مطالب و نگارش علمی برای آنان، زمینه بیان خاطرات و انتقال تجربیات، فراهم کردن شرایط برای استراحت کافی و لذت بردن آنان از زندگی و .... باشد.